Çerkez Hasan Vak ası

Çerkez Hasan Vak ası ( 15 Haziran 1876)

Türkiye tarihinde 1876 yılı kadar zengin olduğu nispette karışık mühim vakalarla yüklü başka bir yıl göstermek pek de kolay değildir. Hüseyin Avni Paşa, Sultan Aziz'in Hal’inden 16 ve katlinden 11 gün 12 saat sonra öldürüldü. " Çerkez Hasan Vakası" diye tarihe geçen ve Avrupa gazetelerinde manşetten verilen olay şöyle cereyan etti:

Çerkez Hasan Bey, Çerkez İsmail Bey'in oğludur. 26 yaşında genç bir kurmay subaydır. Ablası Neş'erek lll. Kadın efendi, Sultan Aziz'in zevcesi olduğu için, Kendisi de padişahın kayın biraderi oluyordu. Neş'erek Kadın efendi den Doğan Şehzade Şevket Efendi ile Esma Sultan'ın dayısıdır. Bu yüzden, Sultan Aziz'in büyük oğlu Yusuf İzzettin Efendinin yaverliğini tayin edilmişti. Hüseyin Avni Paşa, Hal'den sonra, böyle bir şahsın İstanbul'da l. Ordu'da bulunmasını münasip görmeyerek, kendisini Merkezi Bağdat olan lV. orduya tayin etti. Bu tayinle beraber, sağ kolağası ( Kıdemli Yüzbaşı) rütbesinde olan Hasan Bey'i Binbaşı yapmayı da ihmal etmedi. Hasan Bey, delilik derecesinde Cesur olup, silah kullanmaktaki mahareti ile meşhurdu.

Hasan Bey'in ablası Neş'erek Kadın efendi, Sultan Aziz'in Hal edildiği gün, mücevher sakladığı şüphesiyle, omuzundaki şal Padişahın gözleri önünde çekilip alınarak hakarete uğramıştı. Kadın Efendi, omuzları açık olarak çok şiddetli yağmurda açık kayıkta Boğazı geçmiş ve hastalanmış, Sultan Aziz'in ölümü üzerine şok geçirerek 12 gün gün sonra, 11 Haziran'da ölmüştü. Bu vaka üzerine, Çerkez Hasan Bey, Bağdat'a gitmekten vazgeçti. Seraskerin emri üzerine, Çerkez Hasan Bey askeri Emre muhalefetten dolayı, Mahfuzan Bağdat'a yollanmak üzere Tevkif edildi. Tevkif hanede, Şurayı askeri reisi ve l. Ordu kumandanı müstakbel serasker müşir Redif Paşa'yı görmek istediğini bildirdi. Mahfuz olarak müşir'in huzuruna çıkarıldı. Son gününü serbest geçirmek istediğini söyledi ve ertesi gün Bağdat'a gideceği hakkında askeri şerefi üzerine yemin etti. Bunun üzerine redif Paşa, serbest bırakılmasını Emretti. Eniştesi( Halasının zevci) olan eski Kaptanı Derya Ateş Mehmet Paşa'nın Cibali deki konağında, halasının yanında oturuyordu, bekardı. Bu Konağa gidip tepeden tırnağa silahlandı. Üzerine 4 - 5 tabanca ile 1 kaç Kama aldı.

15 Haziran Gecesi hükumet ( Bakanlar Kurulu), fevkalade işler için, şurayı devlet reisi Mithat Paşa'nın Beyazıt'taki konağında toplanmıştı. Erkanıharp binbaşısı Çerkez Hasan Bey, Konak'tan içeri daldı. üniformalı olduğu, Esasen sarayla ilgisi malum bulunduğu için, kolayca Konağın üst katına çıktı. Bir haber getirdiği sanılmıştı. Yukarıdaki salonda sadrazam Mütercim Rüştü Paşa, Serasker Hüseyin Avni Paşa, Hariciye Naziri Reşit Paşa, Şurayı Devlet Reisi ( kabineye dahil) Mithat Paşa, Bahriye Naziri Kayserili Ahmet Paşa, Maarif Nazırı Meşhur Bilgin Cevdet Paşa, Defteri Hakan'ı Naziri Yusuf paşa, Sadaret Müsteşarı( kabineye dahil) Kabzımal Zade Said Efendi, sonradan Nazır olan Amedci Çorlulu Zade Mahmut Celalettin Bey,( Paşa meşhur tarihci ve Bestekar damat Mahmut Celalettin Paşa ile bir ilgisi yok), sonradan dahiliye nazırı olan Sadaret Mektupçusu( özel kalem müdürü) Memduh Bey( Paşa), devlet nazırları olan Halet paşa, Hasan Rıza Paşa ve Şerif Hüseyin Paşa toplanmışlardı.

saat gece 10.30 da (22.30) Çerkez Hasan, elinde tabancalarından biri olduğu halde, kabinenin toplandığı salona daldı. Hemen Tabancayı Hüseyin Avni Paşa'nın üzerine boşalttı. Karnına ve göğsüne 2 kurşun yiyen diktatör, hemen can vermedi, salondan çıkıp kendini sofaya attı. Seraskerin işini bitirmeye Azimli olan Hasan Bey, onu takip ediyordu ki, arkasından Kayserili Ahmet Paşa tarafından yakalandı. Sol eldeki Kama ile ihtiyar Bahriye Nazırının parmaklarını doğrayan Hasan Bey, Sofada Avni Paşa'nın üzerine çökerek kamasını rastgele sokup çıkardı. Avni Paşa'yı öldürdükten sonra salona döndü. Hariciye nazırı Reşit Paşa yı da öldürdü. Bu sırada askerlerin merdivenleri çıktığını duyduğu için katliama devam edemedi. Yetişen askerler tarafından tevkif edildi. Ancak merdivenleri inerken, sadaret yaverlerinden Harbiye kolağası( Deniz kıdemli Yüzbaşı sı) Şükrü Bey'in ağır bir sözü üzerine, birkaç Manga askerin arasında gizlediği küçük bir Tabancayı çıkarıp onu da öldürdü.

Bu arada Mithat Paşa'nın bir uşağı ile zaptiye neferini de öldürmüş olan Çerkez Hasan Bey, Süleymaniye kışlasına götürüldü. Yaralarını tedaviye gönderilen operatöre:" Beni ya asacaklar yahut kurşuna dizeceklerdir." deyip yaralarına baktırmadı. Ertesi 16 Haziran günü sorgusu yapıldıktan sonra, Divanı harp kararıyla askerlikten ihraç edilip 16 Haziranda Beyazıt Meydanında asıldı. Milletçe bir kahraman şeklinde Telakki edildi. Mezarı sonradan ikinci Abdülhamit tarafından yaptırıldı ve kitabesini " Genç yaşında veliyu'nnimeti uğrunda Fedai Can etmiş" olduğu yazıldı.